Het was een bijzondere ervaring op Oudejaarsdag in de studio van BNR radio. Sinds die middag ben ik een disruptor. Iemand die de boel flink opschudt, ontwricht en zo nieuwe markten opent.
In het programma Zakendoen met zat ik met collega disruptors uit o.a. zorg, telefonie, supermarkt en milieu aan tafel om uit te leggen hoe in 2016 de mores van, in mijn geval het onderwijs, verder ontwricht zou worden. Het is misschien wat arrogant, maar disruptors zijn ervan overtuigd dat ontwrichten gelijk staat aan rücksichtslos verbeteren. Aan het onverstoorbaar afpellen van een dienst of product, totdat je alleen nog de naakte gebruiker ervan overhoudt die in een nieuw ontwerp maatgevend is.
Het weer centraal stellen van de gebruiker is een wezenlijke essentie van huidige innovaties. En hoe groter de toename van geluk, gezondheid, autonomie en vrijheid voor de gebruiker, hoe groter de kans op een disruptie. Iets nieuws, iets kleins dat de menselijke waarde weer herstelt en daardoor iets bestaands, groots en logs zal verdringen.
Wanneer ik dit toepas op een school en die laag voor laag afpel, elimineer ik regels, conventies, lesroosters, toetsen, lesmethoden, taakbeleid, schoolgebouwen enzovoort, totdat alleen de essentie overblijft: leraren en leerlingen. Zij zijn de enige reden waarom er scholen zijn, al lijkt dit duo de laatste decennia wat naar de achtergrond verdwenen. Ze zijn in de verdrukking geraakt onder een berg van instrumenten, regels, structuren. Hoe effectief al deze hulpmiddelen ook kunnen zijn, ze zijn tot doel verheven en dan gaat het fout. Dan is een ontwrichting het enige dat rest om de situatie te herstellen.
Onderwijsinnovatie zit voor mij in het opruimen van die berg ballast. Om vervolgens alles te laten ontstaan dat een bijdrage levert aan het unieke spel tussen leraar en leerling. In een leeromgeving waar een kind op zijn manier en moment de geschiedenis van de Aboriginals onderzoekt en de uitkomsten met andere leerlingen deelt. Waar leeftijd, geslacht, interesses, aanleg en het karakter bepalen of Femke op haar veertiende met Franse literatuur aan de slag gaat, maar Jurre op die leeftijd vooral met sport en doe-dingen bezig is. Waar kinderen de tijd hebben om zich te verwonderen over het nieuws in de wereld, er vragen over stellen en samen in gesprek gaan. Waar vertrouwen in kinderen de boventoon voert waardoor ze zelf hun leertaken kunnen plannen, uitvoeren en met hun leraar terugblikken op hoe dat gegaan is en wat het heeft opgeleverd.
Waar alles georganiseerd is rond de unieke leer- en groeiprocessen van kinderen in plaats van rond te benchmarken resultaten. Met het verrassende gevolg dat de resultaten uiteindelijk sterk zullen verbeteren.
De leraar is er niet weg te denken als de wijze volwassene die kinderen iets openbaart, iets laat zien, wat ze tot dat moment nog niet kenden. Die grenzen stelt, uitdaagt, frustreert, en ‘nee’ zegt waardoor leerlingen nieuwe waarheden ontdekken. Die hun eigen kennis en wijsheid weten te combineren met de bestaande kennis en wijsheid van de leerling.
Het klinkt zo vanzelfsprekend, dat moet toch mogelijk zijn.
