Leraren zetten op dit moment een batterij aan digitale tools in om hun lessen op afstand te kunnen geven en de leerlingen aan het werk te houden. Ouders zijn hun belangrijkste ondersteuners, ongeacht of die daar de tijd en de deskundigheid voor hebben. Leraren ontdekken in één klap de grote voordelen van het gebruik van digitale middelen in hun werk, maar ervaren ook de leegte en de kilheid in hun werk omdat hun leerlingen er niet zijn. De echte ontmoeting ontbreekt. Leraren zijn niet met hun collega’s en leerlingen, leerlingen evenmin met de voor hun zo belangrijke peers. Een onwenselijke situatie die het verlangen naar de tijd vóór de crisis begrijpelijkerwijze met de dag zal doen aanwakkeren.
Tegelijkertijd gebeuren er een paar interessante dingen in middelbare scholen, waarvan ik het belang zo groot vind dat ik hoop dat ze niet ongemerkt bezwijken onder het verlangen naar hoe het was:
- Om in de huidige omstandigheden de leerprocessen te kunnen organiseren en leerlingen en leraren enigszins gezond te houden sleutelen scholen stevig aan de lesroosters en hun vaak rigide week- en jaarplanningen,
- hebben scholen hun digitale infrastructuur in ijltempo op orde moeten brengen,
- zagen we het onaantastbaar gewaande Centrale Eindexamen sneuvelen,
- hebben we nauwelijks controle over onze leerlingen, aangezien ze elke dag massaal buitenschools leren.
Vier ingrediënten waar we in scholen doorgaans niet graag mee experimenteren, omdat het ons ondenkbaar leek dat we een school kunnen zijn zonder een lesrooster, zonder centraal eindexamen, zonder schoolgebouw maar wel met leerlingen en met de cloud als belangrijkste ontmoetingsplek.
Daarnaast zie ik dat leraren meer behoefte uiten aan en tijd nemen voor het (in teamverband) uitwisselen van kennis en ervaring rondom bijvoorbeeld didactiek en krijgen en nemen leraren meer ruimte en verantwoordelijkheid om hun werk naar eigen inzicht en kennis in te richten en in te delen.
Volgens artikel 2, lid 1 van de Experimentenwet onderwijs, kan een school bij wijze van experiment onderwijs geven dat buiten de afzonderlijke onderwijswetten valt en beslist de minister vervolgens of het experiment wordt bekostigd. Maar sinds een paar weken is het niet langer de minister maar een virus dat er toe heeft bijgedragen dat scholen gul en zonder veel poespas experimenteerruimte hebben gekregen.
Er zitten veel nadelen aan de manier waarop we in de huidige crisis als schoolleiders en leraren ons werk moeten doen. Toch kan deze periode ook als waardevol experiment beschouwd worden met de vraag of we in dit experiment oplossingen kunnen vinden voor de uitdagingen waar we in het onderwijs mee worstelen. Ik denk dan onder andere aan het gebrek aan waardering en professionele ruimte voor leraren, de toegenomen werkdruk, het lerarentekort, het segregerende effect van ons onderwijs, de lage motivatie van leerlingen voor school en in welke toekomstige samenleving we willen leven en of een nieuw curriculum ons dan gaat helpen om die samenleving te realiseren?
Laten we vanwege dit experiment de dialoog aangaan, in en buiten de scholen. Niet om opvattingen en meningen over wat er nu gebeurt onder elkaar uit te discussiëren, of om elkaar af te troeven en meppen uit te delen over oorzaken en de gewenste weg terug. Maar in de eerste plaats om de verhalen over wat we op dit moment meemaken en wat dat met ons doet met elkaar uit te wisselen. In die verhalen op zoek te gaan naar nieuwe inzichten en perspectieven en antwoorden op de vraag of deze nieuwe inzichten en perspectieven ons verder helpen voor de toekomst? En in de tweede plaats ons daarbij te laten leiden door de vraag: ‘in welke mate we de gemiste zekerheden echt gemist hebben’?
Jan, ik ben het letterlijk met alles wat je hier zegt hartgrondig eens. Ik zou het heel spijtig vinden als we straks, na zoveel geleerd te hebben, gewoon terug zouden keren naar wat we vier weken geleden nog normaal vonden. Laten we nu het gesprek organiseren over wat we eigenlijk ‘normaal’ vinden. Laten we onderzoeken naar wat nu ‘opeens’ blijkt te werken. Laten we het gesprek met leerlingen nu eens eindelijk voeren.
Mooie uitnodiging, Jan. Bedankt. Ik doe mee.
Mooi Math! We houden contact.
Hoi Jan,
Ook ik kan mij goed vinden in de punten die je hebt beschreven. Er schieten allerlei bevindingen door mijn hoofd die ik graag benoem:
– Naar mijn mening experimenteren we dagelijks met kinderen alleen noemen we het anders. Het zou fijn zijn als we experimenteren ook als iets positiefs kunnen en mogen beschouwen en dat het vaak tot een oplossing leidt.
– Van kinderen hoor ik toch regelmatig dat school de plek is waar er ‘geleerd’ wordt. Ik hoop dat de periode waar we nu inzitten ons afhelpt van dit vooroordeel en inzicht geeft in schools leren en leren in het algemeen.
– Ik ben zelfs van mening dat het sociale contact binnen een school het schoolse leren wel eens tegenwerkt.
Kortom, tijd voor onderlinge dialogen tussen leerkrachten, ouders en vooral kinderen!
Met vriendelijke groet, Sander
Dankjewel Sander voor je reactie! Stuk voor stuk relevante punten die je opsomt die precies die punten zijn die in een dialoog aan de orde mogen komen. En dan maar hopen dat het leidt tot ander gedrag in scholen, want daar moet het toch uiteindelijk op uit gaan komen. Anders verandert er niks. Succes!
Het woord dialoog zoals je het beschrijft is mij uit het hart gegrepen. Zeker in deze tijd zie ik ontzettend mooie dingen gebeuren in onderwijsland, zowel bij leraren alsook bij leerlingen. Een enorme creativiteit , doorzettingsvermogen en inzet om het onderwijs te blijven geven. Deze verworvenheden moeten vooral niet verloren gaan als alle kinderen weer naar school komen. Laat dat laatste ook maar weer snel gefaseerd gebeuren
Jazeker John, laten we ze vasthouden inderdaad en niet te snel weer achterover gaan leunen wanneer de crisis voorbij is. Even uitpuffen is goed, maar wel met in gedachten dat we ook veel mooie ervaringen hebben opgedaan nu die de problemen van voor de crisis wellicht zouden kunnen helpen oplossen.
Goede punten breng je in, Jan. Ik ben blij om dit soort dingen te kunnen lezen. Na vier jaar lesgeven in het VO was ik dit jaar gaan reizen en heb ik de hele ontwikkeling in het onderwijs door de coronacrisis gemist.
Toch stap ik komend schooljaar weer in en heb ik het gevoel al deze ontwikkelingen te hebben gemist.
Erg fijn om dit vanuit het onderwijsperspectief te kunnen lezen dus!
Verder denk ik dat overleg heel belangrijk is. De neuzen moeten dezelfde kanten op gaan wijzen. Ik denk dat het heel belangrijk wordt ons niet in het delen van die verhalen te verliezen, om niet verloren te raken in de klaagcultuur die ik nu online wel ook veel zie ontstaan. Maar laten we inderdaad op zoek gaan naar inzichten voor het onderwijs in de toekomst, waar juist ook op digitaal gebied nog een hoop te winnen valt.