Wanneer de hashtag #dtv niet bestaan had, hadden we hem vanmorgen uitgevonden. Bij metrostation Slussen moesten we overstappen op buslijn 414 die ons naar Nacka zou brengen, waar we een tweede Kunskapsskolan school gingen bezoeken. We veronderstelden dat Nacka een halteplaats was, maar in werkelijkheid is het stadsdeel. De chauffeur vroeg ons waar we moesten zijn in Nacka. Het adres dat ik hem gaf en de naam Kunskapsskolan deden geen bellen bij hem rinkelen. Toch bleek dat geen enkel probleem. We mochten gaan zitten, hoefden niet te betalen, resoluut greep hij de microfoon en vroeg de stampvolle bus om hulp. We konden niet verstaan wat hij zei, maar ik vermoed zoiets van ‘een stelletje onvoorbereide dolende Hollanders weten niet waar ze naar toe moeten, wie helpt?’ En hulp kwam er, van alle kanten. Daardoor stapten we bij de juiste halte uit. Een oudere dame liep vervolgens kloek voor ons uit en wees ons de weg naar de school. Op mijn vraag of ze het niet vervelend vond dat ze nu achtervolgd werd door acht mannen, kneep ze haar pretoogjes samen en haalde haar schouders op. Nadat ook zij nog een keer voor de zekerheid een toevallige passant vroeg of we wel de goede kant opliepen namen we afscheid van haar. Geheel in de traditie van elk afscheid dezer dagen bood hulp-piet Jos (black Peet in de volksmond alhier) mevrouw een zak typisch Nederlands strooigoed aan, waarop ze teleurgesteld te kennen gaf dat ze een fles Hollands bier meer op prijs had gesteld. Enigszins onthutst door zoveel bejaarde openheid vervolgden we onze weg die we na nog een keer vragen feilloos wisten te vinden.
We troffen een typische Kunskapsskolan school aan, qua concept, visie, inrichting en inventaris. Die is eender bij alle scholen. Sinds 2002 een school met 360 leerlingen en 22 leraren. K-scholen zijn niet groter dan om en nabij 400 leerlingen. 22 FTE leraren, parttime werken wordt niet op prijs gesteld. Dat heeft alles te maken de dagelijks start- en sluitmomenten die de mentor heeft met zijn groep. Die momenten gebruikt hij om zijn leerlingen te volgen. Kunnen ze hun vrijheid, in het stellen van leerdoelen en het plannen van hun leerproces om die doelen op tijd te halen, nog steeds aan? Hij stuurt bij indien nodig en voert hij veel individuele gesprekken met zijn leerlingen.
Boeiend is de interpretatie van het begrip ‘tijd’. Tijd zien ze als een middel om hun leerdoelen te realiseren. Niet als een doel of een structuur. Leerlingen starten om 8.20 uur en gaan om 14.00 uur naar huis, incidenteel om 15.00 uur. Van een leerling begreep ik dat ze nagenoeg huiswerkvrij zijn. Zweden kent 178 verplichte lesdagen en 24,5 klokuur les per week. Dat zijn de twee verplichtingen m.b.t. onderwijstijd die zo uitkomt op 872,2 klokuren per jaar. Tijd als middel zien betekent dat je binnen de tijd die je hebt werkt aan je opdrachten. En dat gebeurt ook. Pauze- en leerruimten worden niet door elkaar gebruikt. Leerlingen hebben óf pauze óf zijn bezig met hun taken. Door zelf leerdoelen te formuleren en je eigen leerproces uit te zetten met je mentor als coach, wordt een leerling verantwoordelijk voor zijn leerproces. Leren is geen heilig moeten meer, maar een vanzelfsprekend streven om elke taak zo goed mogelijk af te ronden. Van een leraar begrepen we dat de zesjescultuur een onbekend fenomeen is, omdat openlijk voor het maximale gaan voor leerlingen vanzelfsprekend is. Wellicht een benadering van ‘tijd’ die in Nederland een debat waard is.
Een zorg van de schoolleiding is het vinden van de juiste leraren. Ze zoeken leraren die niet in de eerste plaats vakdocent zijn, maar leraren die over de juiste sociale vaardigheden beschikken, de visie van de school onderschrijven en het woord ‘help’ met een hoofdletter schrijven. Je mag nooit tegen een leerlingen zeggen, ‘ik kan je niet helpen’. De opmerking: ‘Die leerling voert niets uit!’ is uit den boze. Het gaat om de vraag: ‘Heeft die leerling voldoende bagage om zijn doelen te halen en hoe zorgen wij ervoor dat hem dat vervolgens gaat lukken?’ Die leraar mag vervolgens rekenen op een heldere structuur en beschreven handleidingen en niveaus over de verschillende werkvormen die een rol spelen. Leraren geven aan dat laatste heel prettig te vinden. Overigens is het lerarentekort en het imago van de leraren in Zweden vergelijkbaar met de Nederlandse situatie.
Na ons bezoek in Nacka reisden we naar Hägersten. Er stond een afspraak gepland bij een school ‘for children with special needs’. De directeur (meewerkend voorvrouw) verwelkomde ons met de woorden: ‘Welkom in ons huis.’
Enigszins beduusd namen we vervolgens kennis van de leraar-leerling ratio. Er zitten in totaal 28 leerlingen (max. is 30) die zich mogen verheugen op authentieke en gepassioneerde aandacht van 12 leraren. Ook hier weer 12 FTE. Zes leraren en zes pedagogen.
Net die ochtend was de regionale televisie op bezoek geweest om een reportage te maken over de mogelijke gevolgen nu de overheid besloten had 25% te korten op de inkomsten.
Het werd een bevlogen en aanstekelijk verhaal van een vrouw die eerder moeder was dan schoolleider. Zowel naar haar leraren als naar haar leerlingen.
De twee belangrijkste ervaringen die leerlingen er moeten hebben zijn: ‘We like them’ en ‘we believe in them’. Vanuit een holistische benadering gaf het team invulling aan hun missie. Relatie, vertrouwen, Help, houden van, en een leraar is geen vakdocent, zijn net als in de grotere K-scholen kernprincipes die iedereen uitdraagt en tot successen leidt bij leerlingen.
Wederom een boeiende, enerverende en leerzame dag die tot bespiegelingen leidt over onze eigen missie aan de ene kant en de dagelijkse gang van zaken aan de andere. We hebben onze Zweedse collega’s het hemd van hun lijf gevraagd. Dat moet leiden tot het stellen van nog meer vragen aan onszelf. Anders is ons bezoek leuk, maar weinig zinvol geweest.
We vertrokken, maar niet nadat Sint Guido op zijn eigen onnavolgbare wijze het team bedankte voor hun gastvrijheid en ‘his servent Jos’ aan het werk zette om de presentjes te presenteren.
